Evhamlı anne sendromuna dikkat!

İşte buldum. Bu başlık beni anlatıyor!

İki haftadır Nöroloji Uzmanı Dr Mehmet Yavuz’dan aldığım bilgileri paylaşıyorum. İşte bu da bir çırpıda okuduklarımdan! Yavuz diyor ki: İçinde yaşadığımız dünya pek çok tehlikelerle dolu. Annelerin, çocuklarını bu tehlikelerden korumak için istemeden takındıkları evhamlı ruh hali çocukların hem fiziksel hem de psikolojik gelişimine zarar verebiliyor. Evham dediğimiz annedeki bu kaygı durumu çocukta özgüven eksikliği, içe kapanıklık olarak ortaya çıkabiliyor.

 Evhamlı ruh hali,  kaygı bozukluğunun işareti olabilir

Kaygılı anneler çocuğunun her attığı adımı kontrol etme ihtiyacı duyar. Sürekli kontrol ruhuyla hareket ederler, bunu yapmazlarsa çocuğunun başına kötü bir şey gelecekmiş gibi düşünürler. Bu düşünceler de annenin tutum ve davranışlarına yansır. Annenin zihninde bitmek bilmeyen felaket senaryoları varsa, bir kaygı bozukluğundan söz edilebilinir. Evhamlı anneler, sık sık kaygılarını ele veren şu tür cümleler kurar;

• “Aman dikkat et.”

• ”Düşersin.”

• “Canın yanar.”

Bu cümleleri kuran anne, çocuğuna şu mesajı verir: “Hayat tehlikeli, güvende değilsin ve her an başına bir şey gelebilir.”

Çocuklar, annelerini rol model alıyor

Bir çocuk bireyselleşip kendi kararlarını kendisi alana kadar, ebeveyninin sorumluluğu altındadır. Çocuğun anneden ayrı bir birey olmaya başlama süreci, 3 yaşından itibaren başlar. Bu yaşlarda sosyalleşmeye başlayan çocuk, ebeveynlerinden ve çevresinden hayatın nasıl olduğuna dair fikri edinmeye başlar. Kendisine rol model seçebilir. Bu rol modeli seçerken etrafı gözlemler.

Çocuk kendisine evhamlı anneyi rol model olarak seçebilir. Bu da kaygılı, çekingen, hatta korkak çocuklar yaratır. Anneler istemeden de olsa bireyselleşemeyen, annenin yanından ayrılamayan, yeni arkadaşlıklar kurmakta zorlanan, annenin yanında olmadığı durumlarda terk edildiğine dair kaygılar yaşayan şüpheli çocuklar yetiştirebilir.

Evhamlı anneler ile sağlıklı düşünebilen anneler arasındaki düşünce farklılıkları

Evhamlı anneler, çocuğun başına gelebilecek tehlikenin gerçekleşme ihtimallerini çarpıtır. Örneğin; sağlıklı bir anne de çocuğunun okulda oynarken düşme olasılığını düşünüp, kaygılanabilir. Ancak sağlıklı düşünebilen bir anne, bunun gelişim aşamasında doğal bir süreç olduğunu düşünüp kendisini rahatlatabilir. Evhamlı anne ise, kendi zihninde çocuğun okula gitmesi ile çocuğun başına zarar gelmesini eşleştirebilir. Çocuk her okula gittiğinde çocuğunu kendi elleriyle tehlikeye göndermişçesine acı çeker, aşırı bir sorumluluk duygusu yaşar ya da okula çocukla birlikte gider, okulda bekler, öğretmenlerini sık sık uyarır. Dolayısıyla, çocuğunu da kaygılandırır.

Evhamlı annelerin zihinleri felaket görüntüleri ile meşguldür. Bunun nedeni, hayatta sahip olduğu diğer rolleri bir kenara bırakıp, sadece anne rolüne odaklanmak olabilir. Bu annelerin dikkatleri hep çocuk üzerindedir. “Yemeğini yedi mi?”, “Dersini çalıştı mı?”, “Ödevlerini yaptı mı?”, “Güzel uyudu mu?”, “Yeterince sağlıklı mı?” gibi düşünceler bir süre sonra çocuk sokağa çıkacağı zaman “Ya araca çarparsa?” düşüncesine dönüşebilir.

Ebeveynlerin hatalı davranışları

Kaygılı, evhamlı ve aşırı koruyucu kollayıcı anne babaların çocuklarında yalnız yatamama sorunu da oldukça fazladır. Burada anne, çocuğa bağımlı bir tavır sergilemekte ve çocuk, annenin bu davranışını aynı şekilde model almaktadır. Özellikle küçüklüğünden itibaren sık solunum yolu enfeksiyonu geçiren, alerjisi olan veya başka bir sağlık sorunu olan çocukların anneleri tarafından sıklıkla yanlarından ayrılmadıkları, bu davranışın iyi niyetle de olsa anne çocuk arasındaki bağımlılığı pekiştirdiği, çocuğun bireyselleşmesini ve güven duygusu gelişimini olumsuz etkilediği biliniyor. Ayrıca bu çocuklarda kreşe ve okula başlamakta sıklıkla zorluk, ciddi ayrılma kaygısı ve anksiyetesi yaşanabildiği görülüyor.

Anne babaların yaptıkları bir başka davranış hatası da, çocukların korkularını farkında olmadan tetiklemektir. Örneğin; “Uyumazsan öcüler gelir seni alır, yemeğini yemezsen zayıflar hastalanırsın” gibi söylemler kesinlikle kullanılmamalı.

Kaygı yüklü düşüncelerle baş etmek mümkün

Evhamlı anneler kaygı yüklü düşünce ve görüntüler ile başa çıkmak için, alternatif olarak bir düşünce ya da görüntü üretebilir ve ona odaklanabilir. Örneğin bu anneler; “Çocuğum defalarca sokakta oynadı ama başına bir şey gelmedi” ayrıca “Ona sokakta oynarken dikkat etmesi gereken şeyleri öğrettim, kendini koruyabilir, sokakta oynaması onun gelişimi için önemli, sakin olmalıyım” derken akıllarına da çocuklarının sokakta mutlu olarak oynadığı bir görüntüyü yerleştirebilir. Burada annelerin yapabileceği bir başka şey de, aksattıkları diğer rolleri hatırlamaları ve dikkatlerini başka yöne çekme denemeleri yapmalarıdır. Örneğin; bu anlamda spor etkinliğine ya da sosyal sorumluluk projelerine yönelmek, kendine vakit ayırmak doğru olabilir.

Mükemmeliyetçilik, aile için önemli olsa da beraberinde eksik bir şeyler oluşturabilir. Burada bireysellik eksiktir. Çocuk kendine has bir dünya ve hayat tarzı oluşturmak ister ama ona aşırı hassas tutumla izin verilmez. “Dışarısı tehlikeli gitme, evde otur” gibi yaklaşımlar sağlıklı bir ego gelişimini engeller. Buradaki kritik nokta, çocuğu korurken ve ona zarar gelmemesi için önlemler alırken, çocuğa psikolojik bir zarar vermemek…

İşte, endişeli, kaygılı bir anne olarak tam da bu nedenle ben de gidiyorum psikoloğa. Aklımdan geçse de Irmak’a yansıtmamaya çalıştım hep endişelerimi ama Arkın’ın, annemin başının etini yedim. Şimdi terapi sayesinde daha rahatım. Daha da rahat olacağım. Arada bir aklıma gelip de kalbimi deli gibi çarptıran sorulardan kurtulacağım.

Mehmet Yavuz’un diğer yazıları için:

Çocuklar neden tırnak yer

Mükemmeliyetçilik depresyon nedeni

Çocukları kıyaslamak

Etkili iletişim